cuộc khởi nghĩa hương khê do ai lãnh đạo

By Admin 29/08/2023 0
Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của việc làm này đã và đang lưu lại sự kết đôn đốc sứ mệnh điều khiển 10 năm kháng thực dân Pháp của giai tầng sĩ phu phong loài kiến VN.

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức là Đình vẹn toàn TS Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự tâm đầu ý hợp của ông là tướng mạo Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Bạn đang xem: cuộc khởi nghĩa hương khê do ai lãnh đạo

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Lúc vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở TP. Hà Tĩnh và Nghệ An tiếp tục nở rộ nhiều trào lưu đấu giành giật vũ trang. Cuộc khởi nghĩa trước tiên là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó theo lần lượt là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa cơ, sau thời điểm được vua Hàm Nghi và đại tướng mạo Tôn Thất Thuyết phú trách nhiệm tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở TP. Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng tiếp tục tổ chức tụ tập, cải cách và phát triển trở nên một trào lưu với quy tế bào to lớn, bên dưới sự lãnh đạo thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tứ tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, TP. Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên xuyên suốt 10 năm liên tiếp.

Ở tứ tỉnh này, Phan Đình Phùng tiếp tục phân tách địa phận trở nên 15 quân loại, đôi khi phụ thuộc vào vị trí rừng núi trọng yếu, ông cho tới thiết kế lực lượng và hạ tầng đánh nhau chủ yếu nằm ở vị trí nhị thị xã Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng tiếp tục cho tới thiết kế tứ địa thế căn cứ rộng lớn, cơ là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ lối sang trọng Nghệ An. Đây là điểm dự trữ hoa màu và rèn đúc tranh bị.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) phụ thuộc vào vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Dường như, Phan Đình Phùng còn cho tới lập điểm trên đây khối hệ thống hào lũy, trạm gác trại, kho lương bổng, bến bãi tập dượt,...Đây là một trong địa thế căn cứ rộng lớn nhập buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm ở vị trí nhị xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị xã Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, với lối sang trọng Lào, chống Lúc bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi trên đây với địa hình hiểm trở, tựa sống lưng nhập sản phẩm Trường Sơn. Từ trên đây, nghĩa binh hoàn toàn có thể theo gót lối núi nhập Quảng Bình, Quảng Trị, đi ra Nghệ An, Thanh Hóa hoặc theo gót lối sông trở xuống những vùng đồng vị hoặc Lúc quan trọng hoàn toàn có thể lánh sang trọng Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo chung Phan Đình Phùng, với những trí thức như TS Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm êm Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân mật kể từ quần chúng làm việc túng thiếu khổ sở như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan tì Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được phân thành 15 quân thứ: TP. Hà Tĩnh với 10, Nghệ An với 2, Quảng Bình với 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được thiết kế bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị xã, với là xã, và lấy thương hiệu điểm cơ nhằm gọi. Liệt kê đi ra như sau:

  1. Khê loại ở thị xã Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị xã Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị xã Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị xã Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng tì Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị xã Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở làng mạc Tình Diệm nằm trong thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở làng mạc Trung Lễ, nằm trong thị xã Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị xã Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị xã Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm tì Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị xã Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Tắc.

Mỗi quân loại với kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân với phục trang và một loại tương tự nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài ra loại thường thì, bọn họ còn tồn tại khoảng chừng 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần hoa màu và của nả đa số là nhờ quần chúng góp phần.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê phụ thuộc vào vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự dằng dịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân nghiền sinh hoạt, tiến công quân Pháp vị nhiều kiểu dáng, như: công trạm gác, ngăn lối tiếp tế, sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra phía bên ngoài trạm gác nhằm khử bọn họ...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê hoàn toàn có thể chia thành nhị quy trình tiến độ chính:

Ban Đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là quy trình tiến độ sẵn sàng, thiết kế lực lượng và hạ tầng đánh nhau. Sau một vài ba trận tập dượt kích và kháng càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng cho tới quân rút về làng mạc Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tiến công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê vượt lên trên suy giảm, Phan Đình Phùng phú quyền lãnh đạo cho tới Cao Thắng nhằm đi ra Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, Tỉnh Bắc Ninh,...dò la sự tương hỗ và kết hấp thụ quân group.

Ở lại TP. Hà Tĩnh, Cao Thắng với những lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...rước quân cho tới làng mạc Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, thiết kế khối hệ thống trạm gác lũy[6], rèn đúc tranh bị,...

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ về bên TP. Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, tuy nhiên lực lượng thời điểm hiện tại tiếp tục có tầm khoảng ngàn binh và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy nhập công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mũi đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn cho tới không ngừng mở rộng địa phận sinh hoạt đi ra từng tứ tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, TP. Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện ngăn trở tuyến phố đi đi lại lại Bắc-Nam và việc làm kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Xem thêm: cấu trúc thì hiện tại tiếp diễn

Đối phó lại, thực dân Pháp cho tới sắp xếp nhiều trạm gác lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng chống và khiên chế sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương tiếp tục cho tới lập cho tới đôi mươi trạm gác, từng trạm gác có tầm khoảng 30 binh đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong thời gian kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tứ tỉnh bên trên tiếp tục kết hợp và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tiến công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh tiếp tục tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ nhập quy trình tiến độ này, nhằm tập dượt kích và kháng càn quét dọn, như là:

  • Trận kháng càn ở Cồn Chùa và Khe Đen bởi Đề Niên (Phan tì Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công trạm gác Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị xã lỵ Hương Sơn nhập vào cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận kháng càn ở La Sơn và Thường Sơn bởi Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo nhập mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tiến công ngăn quân Pháp bên trên làng mạc Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) bởi Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo nhập tháng bốn năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) nhập tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, trạm gác Trường Lưu còn bị nghĩa binh tiến công đợt nữa, rồi tiếp sau là tiến công trạm gác Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận thua thiệt nhức, Tính từ lúc đầu xuân năm mới 1892 trở cút, thực dân Pháp cho tới banh nhiều cuộc càn quét dọn, nhập số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn nhập quần thể Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, nhập vào đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng kháng trả bên trên khu vực, một group không giống cút sinh hoạt ở đàng sau sống lưng đối phương, buộc bọn họ cần rút về vì thế kinh khủng bị tiến công hậu tập. Trong khoảng chừng thời hạn này, tiếp tục xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến bộ tiến công trạm gác Trung Lễ. Sau cơ, tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến bộ tiến công thị xã Thạch Hà, bắt được viên tri thị xã. Còn Cao Thắng thì cho tới quân fake thực hiện binh khố xanh rớt bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê bởi tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo tiếp tục táo tợn tập dượt kích nhập tỉnh lỵ TP. Hà Tĩnh, đập phá được mái ấm lao và hóa giải rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù đày.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía tăng mạnh càn quét dọn, thu hẹp phạm vi sinh hoạt của quân, mặt mũi không giống dò la cơ hội tách đứt liên hệ trong những quân loại, và thân mật nghĩa binh với quần chúng.

Để đập phá thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng đem khoảng chừng một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi banh trận tiến công rộng lớn nhập tỉnh lỵ Nghệ An. Trên lối tiến quân, nhiều trạm gác trại đối phương bị đập phá vứt. Nhưng trận tiến công trạm gác Nu ở Thanh Chương (một thị xã miền núi nằm ở vị trí phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng nề rồi quyết tử khi 29 tuổi tác, tạo nên tổn thất rộng lớn cho tới nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị tổn thất người hàng đầu tài chất lượng tốt, quân Pháp gia tăng binh sĩ rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tiến công trả những cuộc vây quét dọn, tuy nhiên gia thế của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho những người cho tới vây mái ấm Trương Quang Ngọc ở làng mạc Thanh Lang, nằm trong thị xã Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo oán cho tới việc ông bắt vua Hàm Nghi phú cho tới quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, tì hộ Thuân lại đem quân tập dượt kích nhập tỉnh lỵ TP. Hà Tĩnh đợt nữa, tuy nhiên tiếp sau đó cần tháo lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị xã Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân mật Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác nhập việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan tiền thân mật Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier rước phụ thân ngàn quân cút đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương che lối tiếp vận, nên tranh bị, hoa màu, quân số thảy đều thiếu thốn thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi thứ tự đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ hoàn toàn có thể chạy xoay quanh kể từ núi Quạt rồi về bên núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu vượt lên trên phụ thân ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng tiếp tục tập dượt hiệp lực lượng, tiến công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất quá nhiều tranh bị và bị giết mổ bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông cho tới quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, đôi khi sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân mật loại sông, thì ông cho tới đập phá đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhẩy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhị mặt mũi bờ xông đi ra tiến công nên bị thương vong thật nhiều. Theo mái ấm sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị tổn thất đuối, còn tồn tại phụ thân sĩ quan tiền và bên trên trăm binh bị chi phí khử [13].

Đây là trận thắng ở đầu cuối, vì thế ngay gần phụ thân ngàn quân bởi Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu khốc liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng nề, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhị ngày sau thời điểm thủ lĩnh Phan Đình Phùng tổn thất, Nguyễn Thân mới mẻ cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau cơ, Nguyễn Thân cho tới quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, ụp dầu nhen cho tới xương thịt ông cháy trở nên tro, rồi trộn nhập dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Xem thêm: tập làm văn lớp 4 tả cây xoài

Sang đầu xuân năm mới 1896, một số trong những lãnh đạo theo lần lượt tổn thất vì thế ở lâu điểm rừng thâm thúy nước độc, một số trong những bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị giết mổ [16], một số trong những không giống thì rút qua loa Xiêm La[17] hoặc đi ra sản phẩm...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới trên đây kết đôn đốc.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi vào cuối thế kỷ 19, kéo dãn dài xuyên suốt 10 năm, với quy tế bào to lớn, với tổ chức triển khai kha khá nghiêm ngặt, lập được rất nhiều chiến công và tạo nên cho tới quân Pháp tổn thất áp lực. Cuộc khởi nghĩa tiếp tục kêu gọi đến mức độ cao phỏng sự cỗ vũ và tiềm năng to tướng rộng lớn của quần chúng (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng vị và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh tiếp tục dữ thế chủ động dùng những công thức tác chiến hoạt bát, phát minh, tạo thành một loạt được súng ngôi trường kiểu mẫu Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí là còn nhộn nhịp rộng lớn quân triều đình Lúc đối đầu với Pháp, tuy nhiên ở đầu cuối vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại bởi nhiều vẹn toàn nhân, đa số là vì nghĩa binh chưa chắc chắn links, tập dượt hiệp lực lượng, cải cách và phát triển trở nên trào lưu cả nước. Vì bị xa lánh nhập vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao hao và tổn thất tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của phần tử điều khiển trào lưu Cần vương vãi phát biểu chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được giữ lại thêm 1 thời hạn rồi tan tan.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất phiên bản Tân Việt, TP.Sài Gòn, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập dượt Trung). Tác fake tự động xuất phiên bản, TP.Sài Gòn. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2). Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, tập dượt 1, phần 1. Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên công ty biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), TP.Sài Gòn, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 4). Nhà xuất phiên bản Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người làng mạc Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng mạo của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau Lúc khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tiến công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và sang trọng Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, thiết kế địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn sang trọng Thái Lan, tạo nên hạ tầng đem thanh niên VN sang trọng Trung Quốc sinh hoạt. Ông tổn thất bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ nhập buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng tiếp tục rèn đúc được khoảng chừng 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách tiếp tục dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng tiếp tục cho tới thiết kế một khối hệ thống trạm gác lũy tựa sống lưng nhập sản phẩm Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín phụ thân phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu vớt lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn. Dường như, ở trên đây còn tồn tại lỗi thoát sang trọng Lào, với lối sang trọng Nghệ An, nhập Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong TP. Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến bộ nhập trên đây chỉ tồn tại một tuyến phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy tuy nhiên những địa thế căn cứ này tiếp tục tại vị cho tới ngày ở đầu cuối của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này bởi Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách tiếp tục dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, do đó đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách tiếp tục dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách tiếp tục dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép theo gót Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách tiếp tục dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể theo gót Việt sử tân biên, sách tiếp tục dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh cho tới biết: Trước trên đây, thực dân Pháp tung tin cậy Phan Đình Phùng tổn thất vì thế căn bệnh kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ theo gót bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông tiếp tục quyết tử can đảm (dẫn theo gót Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam, tập dượt 2, tr. 84.
  15. ^ Chép theo gót Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước tấp tểnh thế, tuy nhiên sau lại cho tới rước chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tiến công dẹp được cuộc khởi nghĩa này tuy nhiên Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho cho tới Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được cơ quan chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh ma tam hạng. Đến Lúc già cả yếu ớt về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị căn bệnh điên loạn tuy nhiên bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách tiếp tục dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp tiếp tục cho tới xử quyết 23 người nhập cung cấp lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách tiếp tục dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua loa Xiêm La, sau đây phát triển thành hạ tầng của VN Quang phục hội và trào lưu cách mệnh VN trong thời gian thời điểm đầu thế kỷ đôi mươi (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2, tr. 85).