lãnh đạo khởi nghĩa hương khê là ai

By Admin 26/08/2023 0
Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của việc làm này đã và đang lưu lại sự kết đôn đốc sứ mệnh chỉ dẫn 10 năm kháng thực dân Pháp của đẳng cấp sĩ phu phong loài kiến nước ta.

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức là Đình vẹn toàn TS Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự tâm đắc của ông là tướng mạo Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Bạn đang xem: lãnh đạo khởi nghĩa hương khê là ai

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Khi vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An đang được bùng phát nhiều trào lưu đấu tranh giành vũ trang. Cuộc khởi nghĩa trước tiên là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó theo lần lượt là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa cơ, sau khoản thời gian được vua Hàm Nghi và đại tướng mạo Tôn Thất Thuyết gửi gắm nhiệm vụ tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở tỉnh Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng đang được tổ chức giao hội, cải tiến và phát triển trở nên một trào lưu đem quy tế bào to lớn, bên dưới sự chỉ huy thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tứ tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên xuyên suốt 10 năm liên tiếp.

Ở tứ tỉnh này, Phan Đình Phùng đang được phân chia địa phận trở nên 15 quân loại, bên cạnh đó nhờ vào vị trí rừng núi trọng yếu, ông cho tới thi công lực lượng và hạ tầng chiến tranh chủ yếu nằm tại nhị thị xã Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng đang được cho tới thi công tứ địa thế căn cứ rộng lớn, cơ là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ đàng lịch sự Nghệ An. Đây là điểm dự trữ thực phẩm và rèn đúc vũ trang.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) nhờ vào vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Bên cạnh đó, Phan Đình Phùng còn cho tới lập điểm phía trên khối hệ thống hào lũy, tháp canh trại, kho lương bổng, bến bãi luyện,...Đây là một trong những địa thế căn cứ rộng lớn nhập buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm tại nhị xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị xã Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, đem đàng lịch sự Lào, chống Khi bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi phía trên đem địa hình hiểm trở, tựa sườn lưng nhập mặt hàng Trường Sơn. Từ phía trên, nghĩa binh rất có thể theo đòi đàng núi nhập Quảng Bình, Quảng Trị, đi ra Nghệ An, Thanh Hóa hoặc theo đòi đàng sông trở xuống những vùng đồng vày hoặc Khi quan trọng rất có thể lánh lịch sự Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo chung Phan Đình Phùng, đem những trí thức như TS Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm áp Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân mật kể từ dân chúng làm việc nghèo khổ cực khổ như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan chống Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được tạo thành 15 quân thứ: tỉnh Hà Tĩnh đem 10, Nghệ An đem 2, Quảng Bình đem 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được thi công bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị xã, đem là xã, và lấy thương hiệu điểm cơ nhằm gọi. Liệt kê đi ra như sau:

  1. Khê loại ở thị xã Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị xã Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị xã Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị xã Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng chống Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị xã Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở thôn Tình Diệm nằm trong thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở thôn Trung Lễ, nằm trong thị xã Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị xã Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị xã Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm chống Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị xã Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Bế Tắc.

Mỗi quân loại đem kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân đem phục trang và một loại như là nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài các loại thường thì, chúng ta còn tồn tại khoảng chừng 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần thực phẩm và của nả đa phần là nhờ dân chúng góp sức.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê nhờ vào vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự nhằng nhịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân giã hoạt động và sinh hoạt, tiến công quân Pháp vày nhiều kiểu dáng, như: công tháp canh, ngăn đàng tiếp tế, sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra bên ngoài tháp canh nhằm khử chúng ta...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê rất có thể chia thành nhị tiến trình chính:

Ban Đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là tiến trình sẵn sàng, thi công lực lượng và hạ tầng chiến tranh. Sau một vài ba trận luyện kích và kháng càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng cho tới quân rút về thôn Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tiến công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê vượt lên trên suy giảm, Phan Đình Phùng gửi gắm quyền lãnh đạo cho tới Cao Thắng nhằm đi ra Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, Tỉnh Bắc Ninh,...dò la sự tương hỗ và kết hấp thụ quân team.

Ở lại tỉnh Hà Tĩnh, Cao Thắng với mọi lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...đem quân cho tới thôn Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, thi công khối hệ thống tháp canh lũy[6], rèn đúc vũ trang,...

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ về bên tỉnh Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, tuy nhiên lực lượng thời điểm hiện nay đang được có tầm khoảng ngàn bộ đội và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy nhập công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mày đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn cho tới không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt đi ra từng tứ tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện cản ngăn tuyến phố di chuyển Bắc-Nam và việc làm kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Xem thêm: đồng vợ đồng chồng tát biển đông cũng cạn

Đối phó lại, thực dân Pháp cho tới sắp xếp nhiều tháp canh lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng chống và khiên chế hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương đang được cho tới lập cho tới trăng tròn tháp canh, từng tháp canh có tầm khoảng 30 bộ đội đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong năm kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tứ tỉnh bên trên đang được kết hợp và hoạt động và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tiến công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh đang được tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ nhập tiến trình này, nhằm luyện kích và kháng càn quét tước, như là:

  • Trận kháng càn ở Cồn Chùa và Khe Đen vì thế Đề Niên (Phan chống Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công tháp canh Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị xã lỵ Hương Sơn nhập thời điểm cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận kháng càn ở La Sơn và Thường Sơn vì thế Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo nhập mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tiến công ngăn quân Pháp bên trên thôn Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) vì thế Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo nhập tháng bốn năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) nhập tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, tháp canh Trường Lưu còn bị nghĩa binh tiến công đợt tiếp nhữa, rồi tiếp theo sau là tiến công tháp canh Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận thua thiệt nhức, Tính từ lúc đầu năm mới 1892 trở chuồn, thực dân Pháp cho tới phanh nhiều cuộc càn quét tước, nhập số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn nhập quần thể Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, nhập thời điểm đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng kháng trả bên trên địa điểm, một group không giống chuồn hoạt động và sinh hoạt ở hâu phương sườn lưng đối phương, buộc chúng ta cần rút về vì như thế sợ hãi bị tiến công hậu tập. Trong khoảng chừng thời hạn này, đang được xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến bộ tiến công tháp canh Trung Lễ. Sau cơ, chống hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến bộ tiến công thị xã Thạch Hà, bắt được viên tri thị xã. Còn Cao Thắng thì cho tới quân fake thực hiện bộ đội khố xanh rờn bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê vì thế chống hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo đang được táo tợn luyện kích nhập tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh, đập phá được ngôi nhà lao và giải hòa rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù tội.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía tăng mạnh càn quét tước, thu hẹp phạm vi hoạt động và sinh hoạt của quân, mặt mày không giống dò la cơ hội tách đứt liên hệ Một trong những quân loại, và thân mật nghĩa binh với dân chúng.

Để đập phá thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng đem khoảng chừng một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi phanh trận tiến công rộng lớn nhập tỉnh lỵ Nghệ An. Trên đàng hành binh, nhiều tháp canh trại đối phương bị đập phá vứt. Nhưng trận tiến công tháp canh Nu ở Thanh Chương (một thị xã miền núi nằm tại phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng nề rồi quyết tử khi 29 tuổi tác, thực hiện tổn thất rộng lớn cho tới nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị thất lạc người hàng đầu tài đảm bảo chất lượng, quân Pháp gia tăng chiến binh rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tiến công trả những cuộc vây quét tước, tuy nhiên gia thế của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho những người cho tới vây ngôi nhà Trương Quang Ngọc ở thôn Thanh Lang, nằm trong thị xã Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo thù oán cho tới việc ông bắt vua Hàm Nghi gửi gắm cho tới quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, chống hộ Thuân lại đem quân luyện kích nhập tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh đợt tiếp nhữa, tuy nhiên tiếp sau đó cần tháo lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị xã Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân mật Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác nhập việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan tiền thân mật Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier đem tía ngàn quân chuồn đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương che đàng tiếp vận, nên vũ trang, thực phẩm, quân số thảy đều thiếu thốn thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi thứ tự đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ rất có thể chạy xung quanh kể từ núi Quạt rồi về bên núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu vượt lên trên tía ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng đang được luyện hiệp lực lượng, tiến công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất không ít vũ trang và bị giết thịt bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông cho tới quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, bên cạnh đó sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân mật loại sông, thì ông cho tới đập phá đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhẩy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhị mặt mày bờ xông đi ra tiến công nên bị thương vong thật nhiều. Theo ngôi nhà sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị thất lạc đuối, còn tồn tại tía sĩ quan tiền và bên trên trăm bộ đội bị xài khử [13].

Đây là trận thắng sau cùng, vì như thế ngay sát tía ngàn quân vì thế Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu khốc liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng nề, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhị ngày sau khoản thời gian thủ lĩnh Phan Đình Phùng thất lạc, Nguyễn Thân mới nhất cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau cơ, Nguyễn Thân cho tới quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, sập dầu thắp cho tới xương thịt ông cháy trở nên tro, rồi trộn nhập dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Xem thêm: benzen có làm mất màu dung dịch brom không

Sang đầu năm mới 1896, một vài lãnh đạo theo lần lượt thất lạc vì như thế ở lâu điểm rừng sâu sắc nước độc, một vài bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị giết thịt [16], một vài không giống thì rút qua chuyện Xiêm La[17] hoặc đi ra mặt hàng...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới phía trên kết đôn đốc.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi vào cuối thế kỷ 19, kéo dãn dài xuyên suốt 10 năm, đem quy tế bào to lớn, đem tổ chức triển khai kha khá ngặt nghèo, lập được không ít chiến công và thực hiện cho tới quân Pháp tổn thất áp lực. Cuộc khởi nghĩa đang được kêu gọi mà đến mức cao phỏng sự cỗ vũ và tiềm năng đồ sộ rộng lớn của dân chúng (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng vày và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh đang được dữ thế chủ động dùng những công thức tác chiến hoạt bát, tạo ra, tạo nên một loạt được súng ngôi trường kiểu mẫu Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí là còn sầm uất rộng lớn quân triều đình Khi đối đầu với Pháp, tuy nhiên sau cùng vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại vì thế nhiều vẹn toàn nhân, đa phần là vì nghĩa binh không biết links, luyện hiệp lực lượng, cải tiến và phát triển trở nên trào lưu toàn nước. Vì bị xa lánh nhập vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao hao và thất lạc tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của thành phần chỉ dẫn trào lưu Cần vương vãi thưa chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được lưu giữ thêm 1 thời hạn rồi tan tan.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất bạn dạng Tân Việt, Sài Thành, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, luyện Trung). Tác fake tự động xuất bạn dạng, Sài Thành. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2). Nhà xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, luyện 1, phần 1. Nhà xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên ngôi nhà biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), Sài Thành, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 4). Nhà xuất bạn dạng Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người thôn Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng mạo của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau Khi khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tiến công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và lịch sự Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, thi công địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn lịch sự Thái Lan, thực hiện hạ tầng đem thanh niên nước ta lịch sự Trung Quốc hoạt động và sinh hoạt. Ông thất lạc bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ nhập buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng đang được rèn đúc được khoảng chừng 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng đang được cho tới thi công một khối hệ thống tháp canh lũy tựa sườn lưng nhập mặt hàng Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín tía phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu vớt lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn lẹ. Bên cạnh đó, ở phía trên còn tồn tại lỗi thoát lịch sự Lào, đem đàng lịch sự Nghệ An, nhập Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong tỉnh Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến bộ nhập phía trên chỉ tồn tại một tuyến phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy tuy nhiên những địa thế căn cứ này đang được tại vị cho tới ngày sau cùng của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này vì thế Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, cho nên vì vậy đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép theo đòi Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể theo đòi Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh cho tới biết: Trước phía trên, thực dân Pháp tung tin cẩn Phan Đình Phùng thất lạc vì như thế căn bệnh kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ theo đòi bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông đang được quyết tử dũng cảm (dẫn theo đòi Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam, luyện 2, tr. 84.
  15. ^ Chép theo đòi Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước toan thế, tuy nhiên sau lại cho tới đem chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tiến công dẹp được cuộc khởi nghĩa này tuy nhiên Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho cho tới Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được cơ quan chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh ranh tam hạng. Đến Khi già nua yếu ớt về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị căn bệnh điên loạn tuy nhiên bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách đang được dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp đang được cho tới xử quyết 23 người nhập cấp cho lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách đang được dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua chuyện Xiêm La, về sau phát triển thành hạ tầng của nước ta Quang phục hội và trào lưu cách mệnh nước ta trong năm thời điểm đầu thế kỷ trăng tròn (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2, tr. 85).